Peildatum scheiding: is daar nog iets aan te doen?
Anje Slootweg
Als u regelmatig met cliënten werkt in scheidingssituaties, dan kent u het fenomeen van de peildatum. Voor je een gemeenschap van goederen kunt verdelen of huwelijkse voorwaarden kunt afwikkelen, moet je de omvang van het vermogen vaststellen. Omdat de omvang van vermogen in de praktijk dagelijks verandert, is het van belang een datum te prikken. Op die datum ga je alle vermogensbestanddelen inventariseren. Zo’n datum kun je in onderling overleg prikken. Wanneer er geen overleg mogelijk is of het lukt niet om overeenstemming te bereiken over een datum, dan geldt de wettelijke peildatum. De wettelijke peildatum is de datum dat een echtscheidingsverzoek bij de rechtbank wordt ingediend.
‘Slimme’ uitgaven
Als de verhoudingen tussen echtgenoten niet meer zo zijn dat ze elkaar iets gunnen, proberen zij soms om het vermogen per peildatum te beïnvloeden op een manier die voor henzelf gunstig is. Nog nét even die APK keuring voor de peildatum, zodat de kosten nog van de gezamenlijke banksaldi kunnen worden betaald of nog even gezellig met vriendinnen naar de kledingwinkel om een mooie wintercollectie bij elkaar te shoppen op gezamenlijke kosten. Regelmatig wordt over en weer gevraagd om bankafschriften over enkele maanden voor de peildatum om te bezien of er in die periode dit soort zaken zich hebben voorgedaan. De achterliggende oorzaak is dat spaarsaldi op de peildatum, waar over en weer geen zicht op was, vrijwel altijd tegenvallen. Vaak is dit loos alarm en was het leven nu eenmaal duurder dan verondersteld.
Financiële avonturen
De vraag is echter wat te doen als één echtgenoot wél iets heeft gedaan waardoor het vermogen van partijen aanzienlijk is geslonken. Denk aan een bezoek aan het casino met onfortuinlijk resultaat, deelname aan een pyramideconstructie, of, veelvoorkomend, het tijdelijk stallen van geld bij familie of bekenden. De wet kent daarvoor een escape, op grond waarvan degene die voor de peildatum onverantwoordelijk heeft gehandeld, de daardoor ontstane schade dient te vergoeden. Op deze escape kan alleen een beroep worden gedaan als het onverantwoorde handelen van een echtgenoot op het moment van indiening van het verzoekschrift tot echtscheiding korter dan zes maanden geleden is.
Schadevergoeding
Voor de gemeenschap van goederen is deze regeling opgenomen in artikel 1:164 BW en de parallelle bepaling voor huwelijkse voorwaarden is opgenomen in artikel 1: 139 BW. Criteria om tot schadevergoeding te kunnen komen zijn:
a. Het lichtvaardig maken van schulden;
b. Het verspillen van gemeenschapsgoederen;
c. Het uitvoeren van rechtshandelingen als bedoeld in artikel 1:88 BW zonder toestemming van de echtgenoot.
Denk in het laatste geval bijvoorbeeld aan doen van een bovenmatige gift.
Kroatisch pand
Belangrijk is dat degene die vindt dat hij benadeeld is, zich op deze bepaling moet beroepen en ook moet stellen dat hiervan sprake is. In augustus 2024 had de rechtbank Rotterdam over een situatie als deze te oordelen (ECLI:NL:RBROT:2024:7613). Partijen beschikken over onroerend goed in Kroatië dat de man op 19 juni 2018 op naam van zijn vader heeft gesteld, zonder dat de vrouw hiervan af wist of me had ingestemd. Het verzoek tot echtscheiding is ingediend op 10 juli 2018, dus deze overdracht heeft plaatsgevonden binnen de termijn van zes maanden. Ondanks enkele verweren van de man, is de rechtbank van oordeel dat hier inderdaad sprake is van benadeling van de gemeenschap. Het onroerend goed wordt getaxeerd en de man moet alsnog aan de vrouw de helft van de taxatiewaarde voldoen bij wijze van schadevergoeding.
Niet dralen, maar handelen
Wat kunt u hiermee in de praktijk? Het belangrijkste is dat u weet dat onder bepaalde omstandigheden de peildatum niet heilig is en ook omstandigheden die zich daaraan voorafgaand hebben voorgedaan, een rol kunnen spelen. Daarnaast is van belang om, als u weet heeft van een situatie waarin dit zou kunnen spelen, de benadeelde op het hart te binden om spoedig een advocaat in te schakelen die het verzoekschrift gaat indienen. Als immers de benadelingshandeling langer dan zes maanden geleden is, is het niet meer mogelijk om dit te repareren via artikel 1:164 en 1:139 BW.
